Dilimizde artık nadiren duyduğumuz bu deyim, geçmişin huzurlu günlerine, birlik içinde yaşanan zamanlara özlemle kullanılan bir anlatım biçimidir. “Vakti vifak” anlamı, sadece kelimelerin taşıdığı anlama değil, aynı zamanda yaşanmışlıklara, birlikteliğe ve insanî değerlere yapılan bir atıftır. Bu yazıda, bu deyimin kökeninden hangi döneme ait olduğuna, hangi bağlamda kullanıldığına kadar tüm yönleriyle inceleyeceğiz.
Vakti Vifak Kelimesinin Kökeni Nedir?
“Vakti vifak”, Arapça kökenli iki ayrı kelimenin birleşiminden oluşur. “Vakt” kelimesi, dilimizde de sıkça kullanıldığı üzere “zaman” demektir. “Vifak” ise Arapçada “uyum, birlik, anlaşma ve mutabakat” anlamlarına gelir. Bu iki kelime bir araya geldiğinde, ortaya “uyumun olduğu zaman” veya “birlik ve anlayış içinde geçen dönem” anlamı çıkar.
Bu deyimin Arapçadan Osmanlı Türkçesine geçtiği ve özellikle divan edebiyatında, hatıratlarda ve eski devlet yazışmalarında tercih edildiği görülmektedir. “Vakti vifak” kökeni, klasik Arapça ve Farsçanın etkili olduğu Osmanlı döneminin dilsel mirası içerisinde değerlidir. Bu ifade sadece bir zaman tanımlaması değil, aynı zamanda ruhsal bir hâli ve toplumsal bir düzeni de simgeler.
Ayrıca, deyimin taşıdığı anlam dolayısıyla estetik ve duygusal yoğunluğu yüksek cümlelerde kullanılması dikkat çekicidir. Bu yönüyle “vakti vifak”, sadece bir deyim değil; aynı zamanda geçmişe duyulan özlemin, kaybedilmiş değerlere olan sitemin ve içsel huzur arayışının da kelimelere dökülmüş hâlidir.
Vakti Vifak Hangi Döneme Aittir?
“Vakti vifak” deyimi, anlam ve kullanım bağlamı itibarıyla özellikle Osmanlı dönemine ait bir ifadedir. Tanzimat ve Servet-i Fünun edebiyatında, dönemin yazar ve şairleri bu tür deyimleri sıklıkla kullanmışlardır. Edebiyatın dili, sadece anlatmak değil, hissettirmek de olduğu için, “vakti vifak” gibi deyimler geçmişteki toplumsal yapıyı, ilişkileri ve ruh hâlini yansıtmak adına sıkça tercih edilmiştir.
Aynı zamanda bu deyim sadece edebî eserlerde değil; dönemin günlük yaşamında da karşılık bulmuştur. Komşuluk ilişkilerinin sağlam olduğu, aile bağlarının güçlü yaşandığı, toplumsal dayanışmanın ön planda tutulduğu dönemler, halk arasında “vakti vifak” olarak anılmıştır. Bu bağlamda deyim, yalnızca bireysel değil, toplumsal bir birlik ve huzur dönemini de simgeler.
Zamanla toplum yapısındaki değişiklikler ve dilin sadeleşmesiyle birlikte bu tür deyimlerin kullanımı azalmış olsa da, anlam olarak hâlâ güncelliğini korumaktadır. Nostaljik bir cümle kurmak isteyen, geçmişin samimiyetine atıf yapmak isteyen kişiler, “vakti vifak” deyimini özellikle tercih eder. Bu anlamda “vakti vifak” deyimi, hem tarihsel bir ifade hem de kültürel bir hafıza parçasıdır.
Vakti Vifak Deyimi Ne Zaman Kullanılır?
Günümüzde “vakti vifak” deyimi, daha çok geçmişi yâd etmek, eski huzurlu günleri anmak ya da kaybedilen değerlere dikkat çekmek amacıyla kullanılır. Bu kullanım çoğu zaman melankolik bir atmosfer içerir. Çünkü bu deyimle anılan dönem, artık geçmişte kalmış, ulaşılması zorlaşmış bir zaman dilimidir.
Örneğin; “O eski vakti vifak günlerinde insanlar birbirine güvenirdi.” gibi bir cümle, sadece bir zaman tanımı değil, aynı zamanda bir dönemin yaşam tarzına, insan ilişkilerine ve toplumsal değerlere de göndermedir. Deyimin kullanımında öne çıkan his, çoğunlukla özlem ve sitemdir.
“Vakti vifak” deyimi, bireysel düzeyde geçmişteki dostlukları, aile içi huzuru veya bir zamanlar sahip olunan ruhsal dengeyi ifade ederken; toplumsal düzeyde ise bir ülkenin, bir toplumun ya da bir topluluğun birlikte, uyum içinde yaşadığı dönemleri anmak için kullanılabilir.
Bazı durumlarda deyim, barış zamanlarını ya da toplumsal uzlaşı dönemlerini anmak için de kullanılır. Örneğin; siyasî tarih üzerine yapılan bir anlatımda “memleketin vakti vifakı” gibi bir ifade, tüm kesimlerin barış ve anlayış içinde yaşadığı bir döneme işaret eder. Bu bakımdan deyim, bireysel olduğu kadar kolektif bir anlam dünyasına da sahiptir.
