Tunceli sarımsağı ( Allium tuncelianum ), Munzur Vadisi’ne endemik olan ve sarımsağa benzer bir kültür sebzesi olarak kullanılan bir yabani soğan türüdür.
Bitki, yüzlerce küçük, yeşilimsi beyaz çiçek içeren yuvarlak, sıkı bir top taşıyan 50 cm boyunda bir gövdeye sahiptir. Güçlü bir sarımsak kokusuna ve sarımsağa benzer bir tada sahiptir, ancak daha tatlıdır ve bu nedenle aynı şekilde kullanılır. Yöresel gastronomide önemli bir yere sahiptir.
Yaygın isimleri Dersim sarımsağı, Ovacık sarımsağı ve kaya sarımsağıdır. Botanikçiler, bu türün sarımsağın yakın bir akrabası ve belki de bir atası olabileceğini öne sürdüler; ancak genetik analizler pırasa ile aslında daha yakın akraba olduğunu gösteriyor.
Tunceli sarımsağı tek diş yapısına sahiptir ve çoğu sarımsak çeşidinin aksine çiçek açıp tohum verebilmektedir. Baş kabuğu beyaz renkli olup 2-3 kabuklu küçük karanfillere sahiptir. Başın uzunluğu değişir, ancak genel olarak 2,7-3,5 cm uzunluğunda ve 2,8-3,4 cm çapındadır. Başın üzerinde kuruyunca sarıya dönen kalın ve koruyucu bir kabuk vardır. Bu koruyucu kabuğun üzerinde 1 veya 2 adet beyaz ince kabuk ve aralarında 1-4 adet küçük karanfil bulunur. Baş 80 grama kadar büyüyebilir ancak ortalama 10-30 gramdır. Bitki, yemek pişirme ve satışta kullanılmak üzere Ağustos ayı civarında vahşi doğadan toplanır ve bazen aşırı hasat edilir, bu da bitkiyi yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bırakan bir olgudur.
Dersim sarımsağı, başta Ovacık, Pülümür, Hozat ve Pertek olmak üzere sadece Tunceli ve çevresinde bulunan endemik bir bitkidir. Uzun bir bitki döngüsüne sahiptir ve yerel pazarda oldukça popülerdir ve bu nedenle vahşi doğada aşırı hasat bu tür için bir tehdittir. Ayrıca, bu bitkiyi aktif olarak yetiştiren daha az insan var çünkü büyüdüğü bölgedeki birçok insan, çatışmalar ve ekonomik sorunlar nedeniyle başka yerlerde yaşam aramak için köylerini terk etti.
2010’lu yılların başında Tarım Bakanlığı, bu bitkinin toparlanmasına yardımcı olmak için yaklaşık yirmi üretici ile Dersim sarımsağı üretimi için bir proje başlattı.
