“Ana Fatma” Dersim kadınlarının piridir. Bu yüzden sadece onun adını taşıyan bir ziyaret vardır. Ovacık karayolu üzerinde, şehir merkezinin 3 kilometre uzağındaki ziyarette onun adına oruç tutulur, adaklar adanır.
Ana Fatma Dersim Kızılbaş inancında güzelliği, temizliği, dürüstlüğü, bereketi ve anneliği sembolize eder. Dersim’de Fatma’nın sembolü aydır. Ay Ana Fatma’nın temsil ettiği değerlerin ve Ana Fatma’nın nurunun taşıyıcısı olarak tasvir edilir ve Dersimlilerin dolunayın olduğu akşamlarda aya yönelerek “Ya Ana Fatma” diye niyaz eder.
Ana Fatma aynı zamanda bereketle, kadınlarla ve çocuklarla da özdeşleştirilen bir külttür. Örneğin Dersim’de hamur teknesi, ekmek sacı gibi malzemelere “Ana Fatma’nın tezgâhı” denir, ekmek pişirenler işleri sırasında su içtikleri zaman, suyu yudumlamadan evvel ateş üstündeki
“Ana Fatma sacının” üzerine serperler. Yine yörede ekmek pişirildiği esnada gelip geçenlere “Ana Fatma lokması” olarak tabir edilen lokma verilir.
ZİYARETİN ÖZELLİĞİ NEDİR?
Ana Fatma Ziyareti bir su kaynağı olmasının yanı sıra; aynı zamanda bir tepenin eteğindedir ve suyun özelliği sodalı olmasıdır.
Su kaynağının Hz. Fatıma ile ilişkilendirilmesi de yine bir efsaneye dayanır:
Anlatılan odur ki; “Ana Fatma, buraya gelmeden evvel, Düzgün Baba Dağı’nı mekân tutmuştur.
Buradaki zamanı boyunca dağ keçileriyle ilgilenir. Dağ keçilerini sağdığı günlerden birinde, keçilerden birisi süt kovasını devirir. Bu hadise üzerine Ana Fatma kendisini sorumlu hisseder ve mahcup olur, Düzgün Baba’nın mekânından ayrılır, şimdiki ziyaretin olduğu yere gelir.
Burada da yine bir gün dağ keçisini sağarken, yine süt kovası devrilir ve sütlerin döküldüğü yerden su fışkırmaya başlar. Bu yerin ziyaret alanındaki pınar olduğu ileri sürülür ve burası kutsanır. Ana Fatma ise ardından bu mekânda sır olur. Dersimliler, Ana Fatma’nın bu mekânın civarında kalbi temiz insanlara göründüğüne inanır.
Ana Fatma ziyaretine gelen insanlar; bu kutsal sudan içer, çıra/ateş yakarak dilekler diler, lokma ve niyaz dağıtır.
